น้ำตาเทียม ใช้ให้ถูก รู้จริง...ต้องถามหมอยา

น้ำตาเทียม จัดอยู่ในหมวดยาแผนปัจจุบัน ที่ใช้ภายนอก ใช้เพื่อช่วยหล่อลื่นลูกตา และบรรเทาอาการตาแห้ง ระคายเคืองตา แม้ว่า ส่วนประกอบต่าง ๆ ของน้ำตาเทียม จะทำให้น้ำตาเทียม มีคุณสมบัติเหมือนน้ำตาธรรมชาติ แต่เรื่องที่ผู้ใช้ควรคำนึงถึง ก็คือ สารกันเสียในน้ำตาเทียม (preservative)

สามารถแบ่งประเภทของน้ำตาเทียม ตามชนิดของสารกันเสีย (Preservative) ได้ 3 ประเภท ดังนี้

1. Chemical preservative ที่นิยมใช้ คือ benzalkonium chloride (BAK) เพราะมีประสิทธิภาพสูงสุดในการฆ่าเชื้อโรคต่างๆ ไม่ควรใช้เกิน 4 ครั้ง/วัน

ข้อเสีย

ทำลายเซลล์ผิวกระจกตา(Corneal epithelium)
disrupt tear film ทำให้ฟิล์มน้ำตาแตกตัวทันทีที่ใช้ จึงรักษาตาแห้งได้ไม่ดีเท่าที่ควร
เกิดอาการแพ้ แสบตา ระคายเคืองตาได้
ในระยะยาวเพิ่มความเสี่ยงการเกิดต้อหิน

ปัจจุบัน จึงมีการใช้สารกันเสีย ที่เป็น mild preservative เพื่อลดผลข้างเคียง

2. Mild preservative ที่นิยมใช้ คือ

Polyquaterium-1 (Polyquad®)

ป้องกันเชื้อแบคทีเรียและยีสต์ เป็นพิษต่อกระจกตาน้อยกว่า BAK เพราะมีน้ำหนักโมเลกุลใหญ่ จึงเข้าสู่เยื่อบุกระจกตา (ocular surface) ยาก

Stabilized oxychlorocomplex (Purite®)

ป้องกันเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส และยีสต์ เมื่อสารกันเสียชนิดนี้ได้รับแสง จะแตกตัวเป็น chloride free radial ยับยั้งการสร้างโปรตีนของเชื้อ

Sodium perborate ป้องกันเชื้อแบคทีเรียและยีสต์ สารกันเสียนี้จะสลายเป็น

Hydrogen peroxide free radical มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อ

ข้อเสีย

ประสิทธิภาพครอบคลุมเชื้อน้อยกว่า Chemical preservative และราคาสูงกว่าแบบ Chemical preservative

3. ไม่มีสารกันเสีย (Preservative free)

ข้อเสีย

บรรจุภัณฑ์ปลายแหลม เด็กและผู้สูงอายุใช้ไม่สะดวก
ราคาสูงกว่าทุกแบบ
ปนเปื้อนเชื้อโรคได้ง่าย เพราะไม่มีสารกันเสีย
บางคนใช้ผิดวิธี เผลอเอาปลายหลอดสัมผัสกับสิ่งอื่น ทำให้ปนเปื้อนเชื้อได้ง่าย
มีอายุเพียง 24 ชั่วโมง หลังเปิดใช้แล้ว

น้ำตาเทียม กับ ยาหยอดตา ❌ไม่เหมือนกัน ใช้แทนกันไม่ได้❌

น้ำตาเทียม มีคุณสมบัติคล้ายกับน้ำตาตามธรรมชาติ

ส่วน ยาหยอดตา มีตัวยา รักษาอาการของโรคที่เกี่ยวกับดวงตา เช่น ยาหยอดตาที่มีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียของดวงตา

คำแนะนำอื่นๆ

ล้างมือให้สะอาดก่อนใช้ทุกครั้ง
ไม่ควรใช้ร่วมกับผู้อื่น
เก็บรักษาที่อุณหภูมิห้องและเก็บในที่แห้ง
ระมัดระวังไม่ให้ปลายหลอดสัมผัสกับดวงตาหรือส่วนใดๆ ขณะหยอด
สำหรับผู้ใส่คอนแทคเลนส์

ถ้าจำเป็นต้องใช้น้ำตาเทียมที่มีสารกันเสีย ควรถอดคอนแทคเลนส์ออก ก่อนหยอดน้ำตาเทียม และใส่คอนแทคเลนส์หลังจากหยอดตาเสร็จแล้วประมาณ 10 นาที เพื่อป้องกันไม่ให้คอนแทคเลนส์ดูดซับสารกันเสีย ซึ่งจะไปทำลายเซลล์เยื่อบุกระจกตาได้

อาจรู้สึกขมในคอหลังใช้ ซึ่งการใช้นิ้วมือกดหัวตาเบา ๆ จะช่วยลดการเกิดอาการขมคอได้
น้ำตาเทียมแบบรายเดือน (multiple-dose)มีอายุ 30 วัน หลังเปิดใช้
น้ำตาเทียมแบบรายวัน (single-dose) กระเปาะเล็ก มีอายุ 24 ชั่วโมง หลังเปิดใช้
ควรทิ้งน้ำตาเทียมที่หมดอายุ แม้ยังคงมีน้ำตาเทียมเหลืออยู่ในขวด
หากเกิดอาการแพ้หรืออาการผิดปกติบางอย่าง เช่น ระคายเคืองตาผิดปกติ, ตามัวจนมองเห็นผิดปกติแม้หยอดน้ำตาเทียมไปสักพักแล้ว, แสบตา, ปวดตา ต้องหยุดใช้ทันที หากหยุดใช้แล้วยังคงมีอาการให้รีบไปพบแพทย์
น้ำตาเทียม ใช้เพื่อบรรเทาอาการ ไม่สามารถรักษา หรือแก้ไขสาเหตุของอาการตาแห้งได้
สารอาหารที่ช่วยลดอาการตาแห้ง คือ กรดไขมันโอเมก้า 3 ที่มีDHA สูง, ลูทีนและซีแซนทีน, สังกะสี, วิตามินซี, วิตามินเอ,วิตามินอี
ดื่มน้ำให้เพียงพอ และลดการใช้สายตา ช่วยลดอาการตาแห้ง

————————————–

References (เอกสารอ้างอิง)

1. ธวิวรรน์ สวัสดิโสภานนท์. การใช้สารกันเสียในยาหยอดตา. GPO R&D newsletter 2555;19(2):16-8.

2. ภญ.นิตย์ธิดา ภัทรธีรกุล. การดูแลภาวะตาแห้ง.บทความวิชาการ ศูนย์การศึกษาต่อเนื่องทางเภสัชศาสตร์ 27 เม.ย.2560

3. Freeman PD, Kahook MY. Preservative in topical ophthalmic medication: Historical and clinical perspectives. Expert Rev Ophthalmol. 2009;4(1):59-64

4.สภาเภสัชกรรม. คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพของผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (สมรรถนะร่วม) พ.ศ. 2562. Available at: https://www.pharmacycouncil.org/index.php?option=content_detail&menuid=0&itemid=1433&catid=1

ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้อง

ลดราคา!