เคมีสมองกับอารมณ์ ทำไมเราถึงสุข เศร้า หงุดหงิด โมโห ?

สารเคมีหรือสารสื่อประสาทในสมอง มีบทบาทสำคัญในการควบคุมอารมณ์ต่างๆ ในชีวิตประจำวัน ซึ่งการเปลี่ยนแปลงหรือความผิดปกติของสารสื่อประสาทเหล่านี้สามารถส่งผลต่อการแสดงออกของอารมณ์หลายประเภท เช่น ซึมเศร้า หงุดหงิด โมโห หรือวิตกกังวล ในบทความนี้จะขออธิบายถึงอารมณ์หลักๆ ที่เกิดจากความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง

1. อารมณ์ซึมเศร้า (Depression)

ภาวะซึมเศร้ามักเกี่ยวข้องกับการขาดสารสื่อประสาทบางชนิด เช่น เซโรโทนิน (Serotonin) และโดปามีน (Dopamine)

เซโรโทนิน (Serotonin): การขาดเซโรโทนินในสมองมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับอารมณ์ซึมเศร้า เซโรโทนินเป็นสารสื่อประสาทขั้นพื้นฐานที่ควรมีมากที่สุด มีบทบาทในการควบคุมอารมณ์ ความรู้สึกพึงพอใจ ความสงบ ความสบายใจ รวมถึงส่งผลต่อการนอนหลับ เพราะเซโรโทนินเป็นสารตั้งต้นของเมลาโทนิน ถ้ามีน้อยเกินไป จะทำให้วิตกกังวล ท้อแท้ ซึมเศร้า และอาจทำให้เป็นโรคซึมเศร้า หดหู่ หรือไม่สนใจในกิจกรรมที่เคยชอบ (Meyer et al., 2006)
โดปามีน (Dopamine) เกี่ยวข้องกับอารมณ์ ชอบ พึงพอใจกับความสำเร็จ ความยินดี กระฉับกระเฉง กระตือรือร้น การขาดโดปามีน ทำให้รู้สึกไร้ชีวิตชีวา ขาดแรงจูงใจในการทำงาน และไม่สามารถรู้สึกพึงพอใจจากสิ่งต่างๆ ทำให้เกิดภาวะซึมเศร้า (Berton & Nestler, 2006)

2. อารมณ์หงุดหงิด (Irritability)

เซโรโทนิน (Serotonin): การขาดเซโรโทนิน หรือเซโรโทนินต่ำ เพราะเซโรโทนินมีบทบาทในการควบคุมอารมณ์
นอร์อิพิเนฟริน (Norepinephrine): การเพิ่มขึ้นของนอร์อิพิเนฟรินในสมองมักเกี่ยวข้องกับอารมณ์หงุดหงิดและการตอบสนองที่รุนแรงต่อความเครียด การมีระดับนอร์อิพิเนฟรินสูงอาจทำให้มีอารมณ์ฉุนเฉียว หงุดหงิด และโกรธง่าย (Charney, 2003)
กาบา (GABA): กาบาเป็นสารสื่อประสาทที่ทำหน้าที่ลดการกระตุ้นสมอง ทำให้รู้สึกผ่อนคลาย ถ้าระดับกาบาต่ำ อาจทำให้รู้สึกเครียด หรือหงุดหงิด (Rusch et al., 2010)

3. อารมณ์โมโห (Anger)

เซโรโทนิน (Serotonin) การขาดเซโรโทนิน หรือเซโรโทนินต่ำ เพราะเซโรโทนินมีบทบาทในการควบคุมอารมณ์
โดปามีน (Dopamine) โดปามีน สามารถส่งผลกระทบต่อการควบคุมอารมณ์รุนแรง หากโดปามีนมากเกินไป อาจทำให้มีพฤติกรรมก้าวร้าวหรือโมโหได้ง่าย (Chaudhury et al., 2013)
นอร์อิพิเนฟริน (Norepinephrine) การมีระดับนอร์อิพิเนฟรินสูงเกินไปในสมอง อาจทำให้เกิดอารมณ์โมโหหรือกระตุ้นให้เกิดความเครียดสูง (Charney, 2003)

4. อารมณ์วิตกกังวล (Anxiety)

เซโรโทนิน (Serotonin) การขาดเซโรโทนินในสมองสามารถทำให้มีอาการวิตกกังวล เนื่องจากเซโรโทนินมีบทบาทในการควบคุมอารมณ์และการตอบสนองต่อความเครียด (Goodwin et al., 2012)
นอร์อิพิเนฟริน (Norepinephrine) ความผิดปกติของนอร์อิพิเนฟรินที่สูงเกินไป ทำให้เกิดการตอบสนองทางอารมณ์ที่รุนแรง และอาจทำให้รู้สึกวิตกกังวลหรือเครียดมากเกินไป (Charney, 2003)
กาบา (GABA) การขาดกาบาในสมองสามารถทำให้เกิดอาการวิตกกังวล เนื่องจากกาบาทำหน้าที่ในลดการกระตุ้นของสมองและช่วยให้เกิดความสงบ (Rusch et al., 2010)

สารสื่อประสาทในสมองมีบทบาทสำคัญในการควบคุมและจัดการกับอารมณ์ต่างๆ การผิดปกติของสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนิน โดปามีน นอร์อิพิเนฟริน และกาบา สามารถทำให้เกิดอารมณ์ที่ไม่สมดุล เช่น ซึมเศร้า หงุดหงิด โมโห หรือวิตกกังวล

ทำอย่างไรเพื่อปรับสมดุลเคมีสมอง?

ออกกำลังกาย
นอนหลับอย่างมีคุณภาพ
จัดการความเครียด
การรับประทาน สารอาหารปรับสมดุลสารเคมี หรือ สารสื่อประสาทในสมอง

สมดุลเซโรโทนิน (Serotonin) เช่น แอล-ธีอะนีน (L-theanine), สารสกัดจากใบแปะก๊วย (Ginkgo Leaf Extract), น้ำมันปลา (Fish oil)

สมดุลโดปามีน (dopamine) เช่น แอล-ธีอะนีน (L-theanine), สารสกัดจากใบแปะก๊วย(Ginkgo Leaf Extract)
สมดุล กาบา (GABA) เช่น แอล-ธีอะนีน (L-theanine), ฟาร์มากาบา (PharmaGABA), สารสกัดจากใบบัวบก (Pennywort Extract)

5. หลีกเลี่ยงสิ่งที่ทำลายสมดุลสมอง เช่น ความเครียดสะสม , แอลกอฮอล์, คาเฟอีนที่มากเกินไป

6. การเข้าสังคมและการสัมผัสทางกาย

บทความโดย ภญ.นวพร สุขเดโชสว่าง B.Pharm of Mahidol University

References (เอกสารอ้างอิง)

1. Berton, O., & Nestler, E. J. (2006). New approaches to antidepressant drug discovery: beyond monoamines. Nature Reviews Neuroscience, 7(2), 137-151.

2. Canli, T., & Lesch, K. P. (2007). Long story short: the serotonin transporter in emotion regulation and social cognition. Nature Neuroscience, 10(9), 1103-1109.

3. Chaudhury, D., et al. (2013). Dopamine and the brain’s reward circuitry: implications for addiction and mood disorders. Neuroscientist, 19(3), 243-257.

4. Charney, D. S. (2003). Neuroanatomical mechanisms of anxiety and panic. Journal of Clinical Psychiatry, 64(suppl 4), 7-16.

5. Goodwin, G. M., et al. (2012). Serotonin and depression: a clinical perspective. Journal of Clinical Psychiatry, 73(5), 455-461.

6. Meyer, J. H., et al. (2006). Brain serotonin transporter binding in major depression and the effect of antidepressant treatment. Archives of General Psychiatry, 63(6), 602-609.

7. Rusch, N., et al. (2010). The role of GABA in psychiatric disorders. Neuropsychopharmacology, 35(1), 204-221.

ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้อง

ลดราคา!